De overgang is een natuurlijke fase in het leven van iedere vrouw, maar het blijft een onderwerp waar veel verwarring en misverstanden over bestaan. Wat is nu precies het verschil tussen overgang en menopauze? Hoe voelt het? Wat zijn veelvoorkomende klachten? En nog belangrijker: wat kun je eraan doen – inclusief voeding die helpt bij hormonale balans?
Wat is het verschil tussen de overgang en de menopauze?
Veel mensen gebruiken de termen door elkaar, maar ze betekenen niet hetzelfde.
- Overgang (perimenopauze): de hele periode waarin je lichaam langzaam stopt met vruchtbaar zijn. Deze fase kan 4 tot 10 jaar duren.
- Menopauze: het moment waarop je 12 maanden geen menstruatie meer hebt gehad. Het is een mijlpaal, geen periode.
De meeste vrouwen komen tussen hun 45e en 55e in de overgang. De gemiddelde leeftijd voor de menopauze in Nederland is 51 jaar.
Hoe voelt de overgang?
De overgang is meer dan ‘gewoon een beetje zweten’. Vrouwen beschrijven het als een verlies van controle over hun lichaam en emoties. Wat eerst vanzelf ging – slapen, helder denken, energiek zijn – voelt ineens wankel. Elke vrouw beleeft het anders, maar veel voorkomende gevoelens zijn:
- Innerlijke onrust of prikkelbaarheid
- Emotionele labiliteit of stemmingswisselingen
- Gevoel van ‘uit balans zijn’
- Verlies van focus of geheugenproblemen
- Zich niet meer zichzelf voelen
Wat zijn de symptomen van de overgang?
Volgens onderzoek van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) ervaart meer dan 80% van de vrouwen lichamelijke én psychische klachten in de overgang. De meest voorkomende zijn:
Lichamelijke klachten:
- Opvliegers / warmte-aanvallen
- Nachtzweten
- Menstruatieveranderingen (heftiger of juist minder vaak)
- Gewichtstoename
- Verminderde libido
- Vaginale droogheid
- Vermoeidheid
- Hoofdpijn of spierpijn
Psychische klachten:
- Slaapproblemen of slapeloosheid
- Angstgevoelens
- Depressieve gevoelens
- Prikkelbaarheid of woede-uitbarstingen
- Brain fog (geheugen- en concentratieproblemen)
Wat gebeurt er hormonaal?
Tijdens de overgang daalt de productie van oestrogeen en progesteron, twee belangrijke vrouwelijke geslachtshormonen. Deze hormonen beïnvloeden niet alleen de menstruatiecyclus, maar ook het brein, de botten, huid, spieren en stemming.
Een afname van oestrogeen zorgt onder andere voor:
- Vermindering van serotonine (het ‘gelukshormoon’)
- Snellere botafbraak (risico op osteoporose)
- Verstoring van temperatuurregulatie
Wat kun je doen aan overgangsklachten?
Leefstijlaanpassingen
- Beweging: dagelijks matig intensief bewegen (bijv. wandelen, zwemmen of yoga) helpt bij stemming, gewicht en slaap.
- Slaap hygiëne: ga op vaste tijden naar bed, vermijd blauw licht en cafeïne in de avond.
- Stressreductie: mindfulness, ademhalingsoefeningen of coaching kunnen veel verlichting geven.
Medische opties
- Hormonale substitutietherapie (HST): werkt effectief tegen opvliegers, stemmingswisselingen en botverlies. Niet voor iedereen geschikt – bespreek dit met een arts.
- SSRI’s of andere medicatie: bij ernstige stemmingsklachten.
Complementaire en natuurlijke therapieën
- Fyto-oestrogenen (plantaardige stoffen met oestrogeenachtige werking)
- Acupunctuur of kruidenpreparaten (zoals rode klaver, zilverkaars)
- Coaching of overgangsconsulenten
Let op: Gebruik kruidenmiddelen nooit zonder overleg met een arts of deskundige. Sommige zijn niet geschikt bij bepaalde aandoeningen of medicatie.
Voeding tijdens de overgang: wat helpt?
Voeding heeft invloed op je hormoonbalans, stemming en energieniveau. Een evenwichtig voedingspatroon kan overgangsklachten helpen verminderen.
Wat je wél wilt eten:
- Calciumrijke voeding: voor sterke botten (bijv. groene bladgroenten, amandelen, sesamzaad)
- Vitamine D: via zonlicht of supplementen (of vette vis, eieren)
- Omega-3 vetzuren: werken ontstekingsremmend en ondersteunen hersenfunctie (zalm, walnoten, lijnzaad)
- Fyto-oestrogenen: plantaardige oestrogenen in soja, linzen, kikkererwten, lijnzaad
- Magnesium: helpt bij rust, slaap en spierontspanning (pompoenpitten, spinazie, pure chocola)
- Complexe koolhydraten: helpen bij een stabiele bloedsuikerspiegel (quinoa, havermout, volkoren granen)
Wat je beter kunt beperken:
- Suiker en snelle koolhydraten: veroorzaken pieken en dalen in je energie en stemming
- Cafeïne: kan opvliegers en hartkloppingen verergeren
- Alcohol: verstoort de slaap en verhoogt het risico op botontkalking
- Bewerkte voeding: bevat vaak veel zout, suiker en transvetten
De overgang is geen einde, maar een transformatie
De overgang markeert het einde van je vruchtbare periode, maar ook het begin van een nieuwe levensfase waarin je opnieuw balans kunt vinden. Door meer te begrijpen van wat er in je lichaam gebeurt, en te kiezen voor een gezonde leefstijl, voeding en passende begeleiding, kun je je weer krachtig, helder en in contact met jezelf voelen.
Je staat er niet alleen voor – er is hulp, kennis én erkenning beschikbaar.
Wil je je verhaal delen of ervaringen uitwisselen met andere vrouwen in dezelfde fase?
Bezoek het forum van Let’s Talk Mental Health voor herkenning, steun en praktische tips.
